Malabadi köprüsü
| Malabadi körpüsü | |
|---|---|
 Malabadi körpüsü | |
 | |
| 38°09′ şm. e. 41°12′ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Yerləşir | Silvan |
| Tikilmə tarixi | 1147 |
| Hündürlüyü | 19 m |
| Uzunluğu |
|
| Material | daş[d] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Malabadi köprüsü (adı orta əsrlərdə türk mənbələrində Akarman və ya Karaman körpüsü olaraq keçərlidir[1]) — Silvandan 23,2 km uzaqlıqdadır və Silvan ilçəsi sərhədləri içərisindədir. Silvandan körpüyə asan yol var. Diyarbakır Tarixi Əsərlər Siyahısına alınmışdır[2]. Malabadi körpüsü 1989-cu ildə Silvan Bələdiyyəsi tərəfindən bərpa edilmişdir. Körpüsü Silvan Bələdiyyəsinin loqosunu təşkil edən əsas elementdir.
1147-ci ildə Artuqlu bəyliyi dövründə Timurtaş Bin-i İlqazi tərəfindən inşa edilmişdir. Yeddi metr enində və 150 metr uzunluğunda bir körpüdür. Hündürlüyü su səviyyəsindən təməl daşına qədər 19 metrdir. Rəngli daşlarla tikilib və təmirlə günümüzə gəlib çatıb.
Malabadi körpüsü Türkiyədəki və yaxın şərqdəki daş körpülər arasında ən geniş tağı olan körpüdür. Körpü Diyarbakır şəhərinin sərhədləri içərisindədir. Tağın hər iki tərəfində, xüsusilə qışın sərt günlərində karvan və sərnişinlərin sığınacağı kimi istifadə olunan iki otaq var. Körpü mühafizəçilərinin də istifadə etdiyi bu otaqların əvvəllər dəhlizlərə və yolun dibinə birləşdirildiyi deyilir və bu dəhlizlərdən daha uzaqlaşdıqda gələn karvanların ayaq səsləri eşidilirdi.
Hər biri müxtəlif uzunluqlar və qırıq xətlərdən ibarət üç hissəli körpü, şərqdə və qərbdə cüzi meylli yollarla birləşdirilmişdir. Orta hissə qayalara qoyulmuş kütlə şəklindədir. Sivri bir forma və 38.60 m uzunluğunda çox böyük bir tağı var. Üçüncü hissə ilk hissəyə paraleldir. Övliya Çələbi körpünü belə təsvir edir: "Körpünün hər iki tərəfində də qala qapıları kimi dəmir qapılar var. Bu qapıların içərisində sağda və solda körpünün təməli ilə birlikdə tağın altında qonaqlıqlar var ki, yoldan keçənlər sağdan və soldan gələndə qonaq olurlar. Bu körpünün sağında və solunda gözəl pəncərələri olan otaqlar var. Körpünün sağında və solundakı bütün məhəccərlər Naxçıvan poladından hazırlanıb. Ancaq bir dəmirçi ustası da var, gücündən istifadə edərək bir növ sənətkar qəfəsli məhəccərlər hazırlamışdır. Əslində usta bu sənətkarlığı keçmiş memarların heç birinin göstərmədiyi gücünü sərf edərək bu körpüdə belə sənətlər göstərmişdir.
Albert Qabriel də körpünün haqqında belə deyir: "Müasir bir statik hesablamanın olmadığı dövrdə bu dövrdə belə bir iş o dövr üçün heyranlıq və təqdirəlayiq doğurur. Ayasofya günbəzi asanlıqla körpünün altına girər. Bu boşluqda Balkanlarda, Türkiyədə, Orta Şərqdə bu çağda bir körpü yoxdur."
Övliya Çələbi Səyahətnaməsində körpü haqqında yazırdı: "Ayasofya günbəzi Malabadi körpüsünün altına girər."
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Arşivlenmiş kopya". 31 dekabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2021.
- ↑ "The Malabadi Bridge". UNESCO World Heritage Centre. UNESCO. 19 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 June 2018.